به بهانۀ سالمرگ محمد پورثانی

روزهای آخر سال 1370بود. نمونه‌هایی از مطالبم را برای گل‌آقا ارسال کرده بودم. با دفتر مؤسسه تماس گرفتم تا نتیجه را بدانم. آقایی گوشی را برداشت. وقتی خودم را معرفی کردم، گفت:"من محمد پورثانی، پدر مریم هستم. از آقای صابری در مورد مطالبتان می‌پرسم و حتماً پی گیری می‌کنم." با مریم پورثانی در زن روز همکار بودم و مدتی می‌شد که به‌خاطر تنش‌های محیط کاری از زن روز استعفا داده بودم و آن‌قدر به عالم و آدم بدبین بودم که وقتی فهمیدم طرف گفت‌وگویم پدر مریم پورثانی است، با خودم گفتم: "پس هیچی..."
***
روزهای اول همکاریم با گل‌آقا بود. آقای صابری در حاشیه‌ی اولین مطلبی که از من پس از کلی جرح و تعدیل در گل‌آقا چاپ شده بود، نوشته‌ بود: "درست است که آقای پورثانی می‌گویند باید از خانم‌ها هم مطلب داشته باشیم، ولی نه به این بی‌نمکی." نمی‌دانم چرا در آن لحظه بیش از همه چیز به این فکر کردم که آقای پورثانی، چه نقش پنهانی درحضورم به عنوان یک همکار زن (که می تواند نگاه زنان و مسائل آنها را در طنز بازتاب دهد) در مؤسسه‌ی گل‌آقا داشته‌. بعدها فهمیدم عنوان ستون"طنززنانه" (که با چاپ آن مطلب بی‌نمک! افتتاح شد) پیشنهاد او بوده است.
***
هفته‌های اول همکاریم با گل‌آقا بود. من می‌رفتم، طنزهایم را به آقای فرجیان می‌دادم و برمی‌گشتم. بی هیچ حرف و گفت‌و‌گویی با همکاران گل‌آقا، جز سلام و علیکی ساده. روزی از همین روزها، آقای پورثانی بی مقدمه گفت:"با مجله‌ی ... صحبت کرده‌ام، برو آنجا برایشان طنز بنویس." از همکاری با آن نشریه استقبال نکردم. برایم اهمیتی نداشت ولی مهم این بود که میان بیهودگی این‌همه دست و بیگانگی این‌همه صورت، کسی بی هیچ چشمداشت یا منفعتی دوست داشت دیگران را کمک کند تا خودشان را پیدا کنند، حتی اگر این "دیگران" جز یک سلام و علیک ساده با او نداشته باشند...
***
ماه‌های اول همکاریم با گل‌آقا بود. من می‌رفتم، طنزهایم را به آقای فرجیان می‌دادم و برمی‌گشتم، بی هیچ حرف و گفت‌و‌گویی با همکاران، جز سلام و علیکی ساده. یک روز آقای پورثانی گفت همین فردا-پس فردا بیا تا با خانم پروین کرمانی (کاریکاتوریست) آشنایت کنم. با هم ارتباط داشته باشید، سوژه به هم بدهید، نظر از هم بگیرید. همکاری خانم کرمانی با گل‌آقا تداوم نیافت و ارتباطم با ایشان محدود به گفت‌و‌گو درهمان یک جلسه شد ولی آن‌چه تداوم یافت، حس احترام به همکار پیش کسوتی بود که به رشد و ارتقای طنز و کمک به همکارانش در این عرصه می اندیشید؛ پدیده ای که خودمان می دانیم چقدر در این روزگار وانفسا، غریب است...
***
سال‌های اول همکاریم با گل‌آقا بود، من می‌رفتم، طنزهایم را به آقای فرجیان می‌دادم و برمی‌گشتم . بی هیچ حرف و گفت‌و‌گویی با همکاران، جز سلام و علیکی ساده. نامه‌ای را به من دادند که خانمی برای مجلۀ گل‌آقا و شخص آقای صابری نوشته بود. یکی ازهمکاران نامه را بررسی کرده بود، زیرش نوشته بود:"ارسال مطلبی که در راستای کار گل‌آقا نیست. چیزی ندارد." چند روز بعد، زیر اظهار نظر آن همکار، آقای پورثانی خطاب به آقای صابری نوشته‌بود :"آقای صابری! این زن باید تحصیلکرده باشد. پرداخت حق کارکردن و بچه شیردادن را توهین به زن‌ها می‌داند. بدهیم به خانم رویا صدر در این مسایل طنز تهیه کند؟" این یادداشت را به همراه اصل نامه، هنوز دارم؛ یادداشتی که اهمیت دادن به نگاه و نظر مخاطب گل‌آقا، نکته بینی و یاری به همکاران در یافتن سوژه‌ی طنز را توأمان دارد.
پورثانی یک طناز بالفطره بود. طنز در نگاه، رفتار و گفتارش جاری می‌شد و از ساده‌ترین موضوعات، طنزی خواندنی و دلنشین می‌ساخت. این را در سالیان همکاری با گل‌آقا دریافته بودم که چگونه قلم شیرینش می‌تواند سریع و راحت با مخاطب ارتباط برقرار کند ولی تعامل در یافتن سوژه و پرداخت آن ویژگی‌ مهم او بود که از جوان‌ترها دریغ نمی‌کرد.
سالها پس از آن تاریخ وقتی پورثانی را در مراسم خاکسپاری مرحوم صابری دیدم، فکر نمی‌کردم که سه ماه بعد دیگر در میان آن جمع نباشد، جمعی که به مرور دارد به خاطره تبدیل می‌شود، خاطره‌ای ماندگار که منش و روشش در گذر سالیان همچنان غریب می‌نماید...