اثر منفی طنز بر حرکت های اعتراضی
طنز می تواند بر یک جنبش اعتراضی،انقلابی و سیاسی،آنجا که برافروخته شدن آتش خشم لازم است، اثر منفی داشته باشد.این،چیزی است که برخی از صاحبنظران و طنزنویسان نیز بر آن تاکید داشته اند.(1)
طنز بی شک آگاهی بخش است.ولی با این حال، برانگیزاننده نیست.فرق است میان تعمیق بخشی به نگاه مخاطب با برانگیختن احساسات او.طنز،با تعقل صرف سر و کار دارد .از این رو،قدرت تفکر و تحلیل را برمی انگیزد ولی عواطف را تحریک نمی کند.یک سرود انقلابی،یک شعر اعتراضی و یا یک اثر گرافیکی احساس مخاطب را برمی انگیزد و او را منقلب می کند.ولی طنز-بر عکس-مخاطب را آرام می سازد و بی قراری را از او می گیرد. طنز،فراتر از سوژه می نشیند و با تحقیر،نگاهش می کند.از این رو،خشم مخاطب را فرو می نشاند و به قول خودمان،دلش را خنک می کند.این که می گویند طنز،درست حکم دریچۀ اطمینان را دارد،ناظر بر همین معناست.به یاد بیاوریم که بارها و بارها گل آقا را به سوپاپ اطمینان تشبیه می کردند و خود او هم ابایی از این انتساب نداشت،که این،اصولاًاز کارکردهای طنز است!
از این رو از طنز نباید انتظار عمل انقلابی را داشت.بلکه تنها می توان در لحظاتی که راه هرگونه تنفسی بسته است و احساس فشار و خفقان جان را به ستوه می آورد،در سایۀ آن کمی استراحت کردوخنک شد تا بتوان فشار را تاب آورد.ریشۀ شوخ طبعی ما ایرانیان نیز که در طی قرنها و قرنها عرصۀ تاخت و تاز و تهاجم اقوام وملل بودیم همین است.به نظرم با یک اثر طنز باید از این زاویه برخورد کرد و نباید از او انتظار شق القمر داشت و یا کسی را که در بحران قلم به دست می گیرد و طنز می نویسد شماتت کرد که چرا چنین و چنان؟!(چندان که این روزها در گوشه و کنار دیده ایم که می نویسند و نوشته اند که ما را چه شده است که دلمان را به طنز نوشتن و خواندن در اینترنت خوش کرده ایم؟)طنز نوشتن عمل سیاسی نیست،در ایده آل ترین حالت وقتی از قوت و قدرت در نگاه برخوردار باشد می تواند آگاه سازد و در سایۀ این آگاهی بخشی به کمک کنشگر فکری وسیاسی بیاید.حداقلش هم این است که آرام کند و برای تداوم راه،انرژی دهد.البته واضح و مبرهن است که نباید در طنز ماند،باید آن را خواند و از آن گذشت.طنز گذرگاهی است که در سایۀ آن لختی استراحت می کنی و آرام می شوی،همین.
................................................................................
1-از منوچهر محجوبی در ویژه نامه ای که کانون نویسندگان در تبعید به مناسبت درگذشت او منتشر کرده اند مصاحبه ای چاپ شده است که او در این باره به تفصیل سخن گفته است و متاسفانه مشخصات کامل نشریه بیش از این در خاطرم نیست.مصاحبۀ مذکور توسط ماشائالله آجودانی انجام گرفته است.
نظرات (16)
سلام
درسته که طنز به طاهر به انقلاب کمکی نمیکنه اما یه چیزی این وسط هست و اون این که گاهی طنز نگاه ادم و نسبت به مسایل تغییر میده بنابراین شاید در کوتاه مدت به قول شما کمکی به انقلاب نکنه اما در دراز مدت باعث میشه مردم نسبت به وضعیت خودشون روشن تر بشن و این اگر مقدمه یک انقلاب از نوع انقلاب هایی که می شناسیم هم نباشد می تواند مقدمه یک انقلاب علمی یا فرهنگی باشد که در نوع خود به نظر من اهمیتش از انقلاب عملی هم بیشتر است
Posted by آرش فرهنگ پژوه | February 8, 2011 10:08 PM
سلام
توقع هرکس از تاثیرگذاری طنز به میزان شناختش از طنز و محتوا و جایگاه اون برمیگرده. و همینطور کرسی که طنز هنگام نقد بر روی اون میشینه...
شادباشید
Posted by امیرکریمی | February 9, 2011 9:12 PM
من اما اعتقاد دارم علاوه بر آن خنک شدن، می‌شود انتظار انقلابی هم داشت. می‌دانید چرا؟ چون وقتی از یک مساله‌ی سیاسی، طنز نوشته می‌شود، ناشان از ضعف آن مساله دارد و آن مساله در نزد مردم تحقیر می‌شود. مثل لطیفه‌های اس‌ام‌اسی که در کوچک‌داشت یک مساله گاه انقلابی به پا می‌کند! یا شعرهای نسیم شمال را در نظر بگیرید که با دو پهلو سخن گفتن و مدح‌های شبیه به ذم می‌توانست شرایط را موجود را تحقیر و مخاطب را تشویق به شرایط انقلابی کند.
Posted by فاضل ترکمن | February 11, 2011 11:35 AM
سلام.
استماده بردیم
Posted by خالوراشد | February 13, 2011 12:29 PM
سلام
با توجه به اينكه انتظار مكتب اعتراض است پس انتظار يك كار طنزآميز محسوب مي شود!
بلاگ اسپاتم را اشتباهي فيلتر كردند
حضور و نظرتان را در خانه جديد مي ستايم
Posted by حسين رضوي فرد | February 14, 2011 9:07 AM
تا دوازدهم اسفندماه فرصت دارید در جشنواره‌ی طنزهای وبلاگی دفتر طنز حوزه‌ی هنری ثبت‌نام کنید و برنده‌ی یکی از پنج لپ‌تاپ اهدایی باشید! اطلاعات بیشتر در http://www.daftaretanz.com/fa/content/216/default.aspx
Posted by دفتر طنز | February 16, 2011 10:22 AM
سلام
یکم - حال که طنز آخرین سنگر ما ست
دوم - شاید کابرد کنونی اش عقده گشایی ست ولی در این فضا دل چسب است
Posted by باغبان جهنم | February 16, 2011 10:11 PM
جهنمی نو آراسته ام ...
Posted by باغبان جهنم | February 16, 2011 10:13 PM
با سلام
آژانس خبری روز( دینا) با رویکردی جدید در عرصه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی وارد عرصه فضای رسانه های مجازی شده است. منتظر انتقادات و پیشنهادات سازنده شما هستیم. مطالب جالب و خواندنی خود را جهت درج در اختیار ما قرار دهید. در صورت علاقمندی به همکاری حتما اطلاع دهید. موفقیت ما در گروه همکاری و حمایت شماست. به امید فردایی بهتر
Posted by دینا | February 17, 2011 3:33 PM
سلام
یکم - جهنم درهای نو گشوده ست ...
Posted by باغبان جهنم | February 19, 2011 8:40 PM
سلام
من هم موافقم
Posted by محمدجاوید | February 21, 2011 10:17 PM
سلام
....
Posted by باغبان جهنم | February 22, 2011 9:15 PM
سلام
مطالب زیبایی دارید
خوندم و لذت بردم
با تقدیم احترام دعوتید به چکامه سرا
منتظر نقد و نظر شما هستم.
Posted by مسعود | February 25, 2011 1:26 PM
درود
فردا شب(شنبه) راس ساعت دوازده و پنج دقیقه در وبلاگ بانو از آش بزرگی پرده برداری خواهد شد...تشریف بیاورید
Posted by بانوی نیمه شب | February 26, 2011 1:07 AM
با سلام و تشكر از مطلب مفيدتان.
در مورد نظري كه فرموديد، طنزهاي مانند شعرهاي ميرزاده عشقي، نسيم شمال و.... حتي گل آقا(مانند بنويسيم خاتمي بخوانيم ناطق) كه موضوع تقلب در انتخابات را مد نظر داشت وتاثير خودش را هم در آن زمان گذاشت چه مي شود گفت؟
Posted by آقابزرگ | March 2, 2011 6:40 PM
سلام. واقعا خسته نباشید. خدا حفظ تان کند
Posted by خالوراشد | March 7, 2011 7:51 AM